Zakaz prowadzenia pojazdów jest jednym ze środków karnych, które sąd orzeka wobec sprawców przestępstw i wykroczeń skierowanych przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji.

Zakaz prowadzenia pojazdów jest jednym ze środków karnych, które sąd orzeka wobec sprawców przestępstw i wykroczeń skierowanych przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji.

W praktyce najczęściej zakaz prowadzenia pojazdów orzekany jest wobec sprawców, którzy prowadzili pojazd w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, uciekali przed pościgiem policji oraz wobec sprawców, którzy złamali sądowy zakaz prowadzenia pojazdów. Przy tego typu przestępstwach, tj. czynach z art. 178a, 178b, 180a oraz 244 kodeksu karnego, orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów jest obligatoryjne, a więc sąd nie ma możliwości odstąpienia od tego, aby taki zakaz orzec. Rzadziej tego rodzaju środek karny orzekany jest w przypadku spowodowania wypadku komunikacyjnego czy katastrofy w ruchu drogowym, w sytuacji gdy sprawca był trzeźwy, chociaż oczywiście i takie sytuacje się zdarzają.

Zakazem mogą być objęte wszystkie pojazdy lub poszczególne ich rodzaje. Można go orzec także w odniesieniu do pojazdów, do których kierowania nie wymaga się dokumentu uprawniającego (np. roweru). Sąd może orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych z wyłączeniem np. pojazdów do prowadzenia których potrzebne są uprawnienia kategorii T (ciągniki rolnicze).

Podstawą do orzekania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych jest art. 42 kodeksu karnego. Przepis art. 42 § 1 kodeksu karnego przewiduje, że„Sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji” (fakultatywny zakaz).

Z kolei w myśl art. 42 § 1a kodeksu karnego „Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w razie skazania za przestępstwo określone w:

1) art. 178b lub art. 180a;

2) art. 244, jeżeli czyn sprawcy polegał na niezastosowaniu się do zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych” (zakaz obligatoryjny)

Na jaki czas  orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów?

Zakaz orzeka się na okres od roku do lat 15 bądź dożywotnio. Termin liczy się od daty oddania przez sprawcę dokumentu uprawniającego do kierowania danym typem pojazdów. Zakaz obowiązuje bezwzględnie już od daty uprawomocnienia się wyroku skazującego. Na poczet zakazu zalicza się sprawcy okres zatrzymania prawa jazdy (Przykład: W dniu 01.03.2023 r. zatrzymano pijanego kierującego i zatrzymano mu elektronicznie prawo jazdy. Wyrok w sprawie uprawomocnił się 01.06.2023 r. W takiej sytuacji zakaz obowiązuje od 01.06.2023 r., natomiast czas jego trwania liczony jest od daty, w której faktycznie zatrzymano kierującemu prawo jazdy, tj. od 01.03.2023 r.).

W przypadku skazania za przestępstwo z art. 178a k.k. (prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego) Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju na okres nie krótszy niż 3 lata.

Kiedy Sąd orzeka zakaz prowadzenia pojazdów na zawsze?

Przepis art. 42 § 3 kodeksu karnego przewiduje dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych. W myśl powołanego przepisu „Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio w razie popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4 kodeksu karnego lub jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 173 kodeksu karnego,  którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, albo w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 177 § 2 kodeksu karnego lub w art. 355 § 2 kodeksu karnego był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

Czy można skrócić czas trwania zakazu prowadzenia pojazdów?

Przepisy prawa karnego (art. 84 kodeksu karnego) przewidują możliwość skrócenia okresu, na jaki orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów. Może to nastąpić po upływie połowy okresu, na który orzeczono zakaz, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego, a środek karny był w stosunku do niego wykonywany przynajmniej przez rok. W celu uznania zakazu za wykonany, skazany powinien złożyć wniosek do Sądu i go należycie uzasadnić. Skrócenie wykonania zakazu prowadzenia pojazdów nie dotyczy sytuacji, gdy zakaz został orzeczony za jazdę w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego chyba, że zakaz został orzeczony na zawsze. W takiej sytuacji, czyli jeżeli zakaz został dożywotnio, sąd może uznać go za wykonany, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego i nie zachodzi obawa ponownego popełnienia przestępstwa podobnego do tego, za które orzeczono środek karny, a środek karny był w stosunku do skazanego wykonywany przynajmniej przez 15 lat. W przypadku zakazu orzeczonego dożywotnio, warunkiem skrócenia czasu trwania takiego zakazu był wykonywany co najmniej 15 lat.

W przypadku zakazów orzekanych za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego w praktyce stosunkowo często zastosowanie znajduje instytucja przewidziana w przepisach prawa o ruchu drogowym oraz kodeksie karnym wykonawczym, czyli zamiana całkowitego zakazu na prawo do korzystania z pojazdów zaopatrzonych w tzw. blokadę alkoholową. Kwestię blokady alkoholowej oraz warunków, jakie należy spełnić, aby uzyskać zgodę Sądu w tej materii omówię w kolejnym artykule, który zamieszczę na blogu. 

W razie pytań lub wątpliwości związanych z powyższą tematyką, a także w sytuacji gdy potrzebujecie Państwo pomocy prawnej zapraszam do kontaktu. Specjalizuję się w prowadzeniu spraw karnych (obrona osób oskarżonych, reprezentacja osób pokrzywdzonych), spraw rodzinnych (rozwody, alimenty, kontakty z dziećmi, władza rodzicielska) oraz spraw gospodarczych (kredyty frankowe, sprawy o zapłatę). 

Zapraszam także do zapoznania się z innymi artykułami, związanymi z tematyką karną, rodzinną, gospodarczą (sprawy frankowe) umieszczonymi na mojej stronie internetowej.

Adwokat Tomasz Jaroszewicz

Kancelaria Adwokacka w Białymstoku

ul. Żurawia 35, 15-540 Białystok

tel. 883 933 850