Tymczasowe aresztowanie jest najsurowszym ze środków zapobiegawczych. Wiąże się z pozbawieniem wolności osoby, która nie została jeszcze skazana prawomocnym wyrokiem, a zatem osoby w świetle prawa jeszcze niewinnej.

Tymczasowe aresztowanie.

Tymczasowe aresztowanie jest najsurowszym ze środków zapobiegawczych. Wiąże się z pozbawieniem wolności osoby, która nie została jeszcze skazana prawomocnym wyrokiem, a zatem osoby w świetle prawa jeszcze niewinnej. Tymczasowe aresztowanie może być zastosowane na etapie postępowania przygotowawczego lub postępowania sądowego. W postępowaniu przygotowawczym środek ten może być zastosowany tylko w stosunku do osoby, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów.

Tymczasowe aresztowanie można stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa. Można je stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.

Tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu co wprost wynika z art. 250 § 1 kodeksu postępowania karnego (dalej zwane jako k.p.k.).Tymczasowe aresztowanie stosuje w postępowaniu przygotowawczym (a więc wówczas, gdy sprawa nie trafiła jeszcze do sądu z aktem oskarżenia, tylko prowadzona jest przez prokuraturę lub policję) na wniosek prokuratora sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a w wypadkach niecierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy. Po wniesieniu aktu oskarżenia tymczasowe aresztowanie stosuje sąd, przed którym sprawa się toczy (art. 250 § 2 k.p.k.). Jedynym organem jaki może zdecydować o zastosowaniu tymczasowego aresztowania jest sąd.

Kiedy stosowane jest tymczasowe aresztowanie?

W praktyce tymczasowe aresztowanie stosowane jest w poważnych sprawach karnych, zagrożonych zazwyczaj wysoką karę pobawienia wolności. Nie ma katalogu przestępstw, w których trzeba lub można zastosować tymczasowe aresztowanie. Decyzja w tym przedmiocie należy do sądu, który ocenia zebrane w sprawie dowody i na ich podstawie stosuje lub nie stosuje tymczasowego aresztowania. Na uwadze trzeba mieć art. 257 § 1 k.p.k. zgodnie z którym tymczasowego aresztowania nie stosuje się, jeżeli wystarczający jest inny środek zapobiegawczy. Jeżeli zatem wystarczające jest zastosowanie np. poręczenia majątkowego, dozoru, zakazu opuszczania kraju lub innego środka, wówczas nie stosuje się tymczasowego aresztowania, który jest środkiem najsurowszym i ostatecznym. Rolą obrońcy jest przedstawienie argumentów, które będą przemawiały za odstąpieniem od tymczasowego aresztowania i zastosowaniem środka zapobiegawczego łagodniejszego rodzaju.

Zgodnie z art. 258 § 1 k.p.k. tymczasowe aresztowanie można stosować, jeżeli zachodzi:

1) uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu;

2) uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.

Podstawą do stosowania tymczasowego aresztowania może być też wysokie zagrożenie karą przewidziane za zarzucone oskarżonemu przestępstwo lub wymierzenie kary pozbawienia wolności nie niższej niż 3 lata przez sąd pierwszej instancji.  Wyjątkowo tymczasowe aresztowanie można zastosować także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.

O zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić osobę najbliższą dla oskarżonego. Osoba tymczasowo aresztowana ma prawo korzystać z pomocy obrońcy. Obrońcę takiego może ustanowić dla tymczasowo aresztowanego także inna osoba co wynika z art. 83 § 1 k.p.k. W praktyce taka sytuacja zdarza się stosunkowo często. Następuje zatrzymanie podejrzanego, który nie ma możliwości „znalezienia” dla siebie obrońcy. Robią to za niego osoby najbliższe, które udzielają tymczasowego upoważnienia właśnie w oparciu o art. 83 § 1 k.p.k.

Ile trwa tymczasowe aresztowanie?

W postępowaniu przygotowawczym (a wiec prowadzonym przez prokuraturę/policję), tymczasowe aresztowanie stosuje się na okres nie dłuższy niż 3 miesiące, przy czym ze względu na szczególne okoliczności sprawy czas ten może zostać przedłużony na okres, który łącznie nie może przekroczyć 12 miesięcy.  W praktyce, w większości spraw okres 3-6 miesięcy tymczasowego aresztowania jest wystarczający, aby zakończyć postępowanie przygotowawcze. Należy pamiętać, że zakończenie trwania postępowania przygotowawczego nie oznacza końca tymczasowego aresztowania. Jeżeli postępowanie przygotowawcze (śledztwo lub dochodzenie) kończy się skierowaniem aktu oskarżenia przeciwko osobie tymczasowo aresztowanej, osoba taka jest „przekazywana” do dyspozycji sądu, który podejmuje dalsze decyzje w przedmiocie utrzymania lub uchylenia tymczasowego aresztowania. Zasadą jest, że łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat. Niemniej jednak przepisy kodeksu postepowania karnego przewidują możliwość przedłużania trwania tymczasowego aresztowania na czas przekraczający 2 lata. Uprawnienie takie daje art. 263 § 4 k.p.k.

Zażalenie na tymczasowe aresztowanie.

Na postanowienie sądu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania podejrzanemu/oskarżonemu i jego obrońcy przysługuje prawo wniesienia zażalenia.Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania, a jeżeli uprawniony nie był obecny przy ogłoszeniu postanowienia - od daty doręczenia postanowienia. Zażalenie jako pismo procesowe powinno spełniać przewidziane prawem wymogi. Ponadto, aby miało szanse na powodzenie musi zawierać argumenty, które przekonają sąd rozpoznający zażalenie, że decyzja o zastosowaniu tego środka przez sąd I instancji była wadliwa. Zadaniem obrońcy jest ich przedstawienie i przekonanie sądu II instancji do zmiany zaskarżonego postanowienia.

Zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania powinno być rozpoznane nie później niż przed upływem 7 dni od przekazania sądowi zażalenia wraz z niezbędnymi aktami.

Uchylenie tymczasowego aresztowania.

Należy pamiętać, że podejrzany/oskarżony może składać w każdym czasie wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Uprawnienie to dotyczy także innych środków zapobiegawczych stosowanych przez sąd lub prokuratora. W przedmiocie wniosku rozstrzyga, najpóźniej w ciągu 3 dni, prokurator, a po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu - sąd, przed którym sprawa się toczy. We wniosku należy przedstawić argumentację przemawiającą za uchyleniem tymczasowego aresztowania lub zmianą tego środka na łagodniejszy, np. poręczenie majątkowe czy dozór policji.

Tematyka związana ze stosowaniem tymczasowego aresztowania i innych środków zapobiegawczych jest bardzo obszerna. Powyższy artykuł porusza jednie najbardziej podstawowe kwestie. Jeżeli potrzebujecie Państwopomocy prawnej zapraszam do kontaktu.

Adwokat Tomasz Jaroszewicz

Kancelaria Adwokacka w Białymstoku

ul. Żurawia 35, 15-540 Białystok

tel. 883 933 850