Nakaz opuszczenia mieszkania zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym ma na celu zapewnienie ofiarom przemocy realnej ochrony.

Nakaz opuszczenia mieszkania zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym jest jednym ze środków zapobiegawczych. Instytucja ta została uregulowana w art. 275a kodeksu postępowania karnego (zwany dalej jako k.p.k.). Ma ona na celu zapewnienie ofiarom przemocy realnej ochrony. Pozwala także na zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania poprzez  odseparowanie oskarżonego/podejrzanego od osoby pokrzywdzonej i ewentualnych świadków, co ogranicza możliwość bezprawnego wpływania przez sprawcę na ich zeznania.

W swojej praktyce zawodowej, czy to pracując w Prokuraturze Rejonowej w Białymstoku czy też świadcząc pomoc prawną już jako adwokat stosunkowo często spotykałem się ze stosowaniem omawianego środka zapobiegawczego. Zazwyczaj nakaz opuszczenia mieszkania zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym orzekany jest przy przestępstwie znęcania się ( art. 207 kodeksu karnego). Nakaz taki często połączony jest z zakazem zbliżania się do pokrzywdzonego na określoną odległość i zakazem kontaktowania się z pokrzywdzonym. Wszystko to ma na celu zapewnienie osobie pokrzywdzonej ochrony prawnej. Nakaz opuszczenia mieszkania zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym orzekany jest w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie.

Zgodnie z art. 275a § 1 k.p.k. „Tytułem środka zapobiegawczego można nakazać oskarżonemu o przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej okresowe opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym i jego najbliższego otoczenia lub zakazać mu zbliżania się do pokrzywdzonego na wskazaną odległość, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził”.

Powołany wyżej przepis opisuje przesłanki, które muszą być spełnione, aby można było orzec nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnej zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym. W pierwszej kolejności niezbędne jest istnienie przesłanki ogólnej, koniecznej dla zastosowania każdego ze środków zapobiegawczych, tj. zebrane dowody muszą wskazywać na duże prawdopodobieństwo popełnienia przez oskarżonego zarzucanego mu przestępstwa. Potencjalnemu sprawcy musza być postawione zatem zarzuty. Nakaz można orzec w przypadku przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby,

Trzeba pamiętać, że orzeczenie wobec oskarżonego/podejrzanego nakazu opuszczenia mieszkania zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym może nastąpić także wówczas, gdy oskarżony/pokrzywdzony jest wyłącznym właścicielem wspólnie zajmowanego lokalu (mieszkania czy domu). W przypadku orzeczenia omawianego nakazu prawo własności do lokalu doznaje ograniczenia. Orzeczenie omawianego środka zapobiegawczego jest ograniczone czasowo. Stosownie do art. 275a § 4 k.p.k. „Środek przewidziany w § 1 stosuje się na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Jeżeli nie ustały przesłanki jego stosowania sąd pierwszej instancji właściwy do rozpoznania sprawy, na wniosek prokuratora, może przedłużyć jego stosowanie na dalsze okresy, nie dłuższe niż 3 miesiące”.

Niezależnie od omawianego wyżej środka zapobiegawczego, w systemie prawa polskiego funkcjonują inne przepisy, które zabezpieczają prawa ofiar przemocy domowej i pozwalają na nakazanie sprawcy przemocy opuszczenie wspólnie zajmowanego domu. Przepisami takimi są: Ustawa z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz Ustawa z dnia 06.04.1990 r. o Policji. Obie wskazane wyżej ustawy zawierają przepisy pozwalające na nakazanie sprawcy przemocy opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania czy domu.

Obowiązek opuszczenia mieszkania w świetle przepisów Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy.

Artykuł 11a ust. 1 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy przewiduje, że  jeżeli osoba stosująca przemoc domową, wspólnie zajmująca mieszkanie, swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy domowej czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, osoba doznająca tej przemocy może żądać, aby sąd zobowiązał ją do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazał zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.

Osoba doznająca przemocy domowej może również żądać - w oparciu o przepisy Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie,  aby sąd wydał wobec osoby stosującej przemoc domową zakaz zbliżania się do niej na wyrażoną w metrach odległość lub zakazał osobie stosującej przemoc domową kontaktowania się z nią, gdy osoba stosująca przemoc domową swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy domowej stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby doznającej tej przemocy.

Nakaz opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania w oparciu o przepisy Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy orzeka sąd, a zatem nie dzieje się to natychmiastowo, tak jak to ma miejsce w przypadku omówionego wyżej środka zapobiegawczego, o którym mowa w art. 275a k.p.k.

Nakaz opuszczenia mieszkania w świetle przepisów Ustawy o Policji.

Zgodnie z art. 15aa Ustawy o policji policjant ma prawo wydać wobec osoby stosującej przemoc domową stwarzającą zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby doznającej tej przemocy, nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia i zakaz zbliżania się do wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Wydając zakaz zbliżania się do wspólnie zajmowanego mieszkania policjant wskazuje obszar lub odległość od wspólnie zajmowanego mieszkania, którą osoba stosująca przemoc w rodzinie jest obowiązana zachować. Osobie, wobec której wydano nakaz opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i zakaz zbliżania się do wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia przysługuje zażalenie do sądu rejonowego, do którego należy rozpoznawanie spraw z zakresu przeciwdziałania przemocy domowej. Zażalenie wnosi się w terminie 3 dni od dnia doręczenia nakazu i zakazu. W zażaleniu można domagać się zbadania prawidłowości prowadzenia czynności, zasadności oraz legalności wydanego nakazu i zakazu. Nakaz i zakaz o którym mowa wyżej tracą moc po upływie 14 dni od dnia ich wydania, chyba że sąd udzielił zabezpieczenia, którym zostały one przedłużone. Przy obliczaniu terminu nie uwzględnia się dnia, w którym nakaz i zakaz zostały wydane.

W razie pytań lub wątpliwości związanych z powyższą tematyką, a także w sytuacji gdy potrzebujecie Państwo pomocy prawnej zapraszam do kontaktu. Specjalizuję się w prowadzeniu spraw karnych (obrona osób oskarżonych, reprezentacja osób pokrzywdzonych), spraw rodzinnych (rozwody, alimenty, kontakty z dziećmi, władza rodzicielska) oraz spraw gospodarczych (kredyty frankowe, sprawy o zapłatę). 

Zapraszam także do zapoznania się z innymi artykułami, związanymi z tematyką karną, rodzinną, gospodarczą (sprawy frankowe) umieszczonymi na mojej stronie internetowej.

Adwokat Tomasz Jaroszewicz

Kancelaria Adwokacka w Białymstoku

ul. Żurawia 35, 15-540 Białystok

tel. 883 933 850