Przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza publicznego stanowi przestępstwo (...)

Przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza publicznego stanowi przestępstwo nadużycia władzy określone w art. 231 kodeksu karnego (dalej zwany jako k.k.).

Stosownie do treści art. 231 § 1 k.k. „Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.

Kwalifikowaną postać przestępstwa przewiduje art. 231 § 2 k.k. który stanowi, że  „Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”.

Omawiane przestępstwo znajduje się w rozdziale XXIX kodeksu karnego. Przedmiotem ochrony art. 231 k.k. jest prawidłowa działalność instytucji państwowych i samorządu terytorialnego (główny cel ochrony) oraz interes społeczny i prywatny (dalszy cel ochrony). Przepis chroni w pierwszej kolejności prawidłowe funkcjonowanie instytucji państwa, a dopiero w dalszej kolejności interes społeczny i prywatny.

Kim jest funkcjonariusz publiczny?

Przestępstwo z art. 231 k.k. może być popełnione wyłącznie przez osobę będącą funkcjonariuszem publicznym. Jest to wiec przestępstwo indywidualne.

Definicja funkcjonariusza publicznego, w świetle rozumienia przepisów prawa karnego została uregulowana w art. 115 § 13 k.k. który stanowi, że:

„Funkcjonariuszem publicznym jest:

1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej;

2) poseł, senator, radny;

2a) poseł do Parlamentu Europejskiego;

3) sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy;

4) osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych;

5) osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe;

6) osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej;

7) funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej;

8) osoba pełniąca czynną służbę wojskową, z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie;

9)pracownik międzynarodowego trybunału karnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe”.

W praktyce najwięcej postępowań karnych prowadzonych w kierunku przestępstwa z art. 231 k.k. dotyczy nadużycia uprawnień przez funkcjonariusza policji lub urzędnika państwowego. Wynika to prawdopodobnie z tego, że są to dwie największe grupy zawodowe wśród osób, które mieszczą się w definicji funkcjonariusza publicznego.

Czynność sprawcza, a więc zachowanie funkcjonariusza publicznego, które sankcjonowane jest przez prawo karne polega na przekroczeniu uprawnień lub niedopełnieniu obowiązków.

Czym jest przekroczenie uprawnień przez policjanta, urzędnika państwowego (funkcjonariusza publicznego)?

Przekroczeniem uprawnień przez funkcjonariusza publicznego będą wszelkie działania, które wykraczają poza przyznane mu w związku ze sprawowaną funkcją uprawnienia i kompetencje jak również wówczas, gdy podjęte działania będą wykonywane w ramach przysługujących mu uprawnień, leczą będą bezpodstawne lub niezgodne z obowiązującym prawem.  Uprawnienia, kompetencje oraz obowiązki funkcjonariuszy publicznych wynikają z przepisów prawa, tj. ustaw, rozporządzeń, statutów, zarządzeń czy regulaminów.

Jako przykład przekroczenia uprawnień przez funkcjonariusza publicznego można podać np. bezpodstawne podjęcie interwencji i użycie środków przymusu bezpośredniego w postaci np. kajdanek czy paralizatora przez policjanta wobec osoby zachowującej się spokojnie i nie stwarzającej żadnego zagrożenia bądź też wydanie decyzji przez urzędnika z przekroczeniem kompetencji czyli np. takiej, której urzędnik nie miał prawa wydawać.

Czym jest niedopełnienie obowiązków przez policjanta, urzędnika państwowego (funkcjonariusza publicznego)?

Niedopełnienie obowiązków to nic innego jak  niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków, które ciążą na danym funkcjonariuszu. Jako przykład niedopełnienia obowiązków możemy podać zaniechanie przez policjanta wykonania czynności służbowej np. brak zatrzymania nietrzeźwego kierującego lub osoby stwarzającej zagrożenie dla innych.

Trzeba pamiętać, że do popełnienia omawianego przestępstwa dochodzi wyłącznie wówczas, gdy sprawca działa na szkodę interesu prywatnego lub publicznego. Nie jest przy tym wymagane, aby faktycznie doszło do wyrządzenia szkody. Wystarczy bowiem, aby powstało niebezpieczeństwo wystąpienia szkody.

Jaka kara wiąże się z przekroczeniem uprawnień - niedopełnieniem obowiązków przez funkcjonariusza publicznego?

Przestępstwo nadużycia władzy w typie podstawowym (art. 231 § 1 k.k.) zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3. Kwalifikowana postać omawianego przestępstwa (art. 231 § 2 k.k.) zagrożona jest karą pozbawienia wolności od roku do lat 10. Z typem kwalifikowanym będziemy mieli do czynienia wówczas, gdy sprawca dopuszcza się nadużycia władzy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej (np. gdy funkcjonariusz policji w zamian za korzyść majątkową lub osobistą odstępuje od zatrzymania nietrzeźwego kierującego lub gdy urzędnik w celu osiągniecia korzyści majątkowej dopuszcza do niegospodarności i w ramach przetargu wybiera droższą ofertę, która w niczym nie jest lepsza od oferty tańszej).

Należy też pamiętać o treści art. 231 § 3 k.k. który przewiduje, że jeżeli sprawca działa nieumyślnie i wyrządza istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

W razie pytań lub wątpliwości związanych z powyższą tematyką, a także w sytuacji gdy potrzebujecie Państwo pomocy prawnej zapraszam do kontaktu. Specjalizuję się w prowadzeniu spraw karnych (obrona osób oskarżonych, reprezentacja osób pokrzywdzonych), spraw rodzinnych (rozwody, alimenty, kontakty z dziećmi, władza rodzicielska) oraz spraw gospodarczych (kredyty frankowe, sprawy o zapłatę). 

Zapraszam także do zapoznania się z innymi artykułami, związanymi z tematyką karną, rodzinną, gospodarczą (sprawy frankowe) umieszczonymi na mojej stronie internetowej.

Adwokat Tomasz Jaroszewicz

Kancelaria Adwokacka w Białymstoku

ul. Żurawia 35, 15-540 Białystok

tel. 883 933 850