W swojej pracy zawodowej często spotykam się z pytaniami dotyczącymi odpowiedzialności karnej i cywilnej (odszkodowawczej) za tzw. błąd medyczny, czyli błąd w sztuce lekarskiej. W niniejszym artykule (...)
W swojej pracy zawodowej często spotykam się z pytaniami dotyczącymi odpowiedzialności karnej i cywilnej (odszkodowawczej) za tzw. błąd medyczny, czyli błąd w sztuce lekarskiej. W niniejszym artykule poruszę kwestię odpowiedzialności lekarza za błąd w sztuce z punktu widzenia prawa karnego.
W pierwszej kolejności należy wyjaśnić czym jest tzw. błąd w sztuce lekarskiej i jakie rodzaje tego błędu występują w praktyce.
Ani w doktrynie ani w orzecznictwie nie występuje jednolita definicja błędu w sztuce lekarskiej. Należy pamiętać, że wszelkie czynności lecznicze muszą być realizowane w oparciu o wiedzę i sztukę lekarską. Dotyczy to działania lekarza na każdym etapie kontaktu z pacjentem. Niezastosowanie się przez lekarza na jakimkolwiek etapie do wskazań wiedzy i sztuki medycznej skutkuje powstaniem błędu w sztuce lekarskiej. Oczywiście konsekwencje tego błędu mogą być różnorakie, począwszy od błahych w skutkach po te najpoważniejsze. Może się też zdarzyć, że pomimo wystąpienia błędu po stronie lekarza, pacjent nie poniesie żadnych negatywnych konsekwencji. Należy zaznaczyć, że nie każde pogorszenie stanu zdrowia, nie każda nieudana operacja czy nie każdy brak oczekiwanej poprawy stanu zdrowia będzie konsekwencją błędu w sztuce lekarskiej. Należy pamiętać, że każdy organizm ludzki jest inny i każdy z nas może inaczej reagować na zastosowane leczenie. To co będzie skuteczne u 10 pacjentów nie oznacza, że przyniesie pozytywny skutek u 11 pacjenta. To, że po przeprowadzonym zabiegu stan zdrowia u 10 pacjentów polepszył się nie oznacza automatycznie, że u 11 pacjenta nastąpi taka sama poprawa. O błędzie w sztuce lekarskiej możemy mówić zatem tylko w sytuacji niezastosowania się przez lekarza do wskazań wiedzy i sztuki medycznej. W tym kontekście należy przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 12 lutego 2013 roku, sygn. akt II KK 124/12„Dla prawidłowego rozważenia odpowiedzialności karnej lekarza za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu pacjenta niezbędne jest ustalenie: czy czynności lecznicze zostały wykonane zgodnie z zasadami wiedzy i sztuki medycznej, a więc czy lekarz dopuścił się błędów w sztuce lekarskiej; czy zachowaniem swoim naruszył obiektywny obowiązek ostrożności, a więc nie zachował należytej ostrożności; czy istnieje związek przyczynowy pomiędzy jego czynem (błędem, błędami) a powstałym skutkiem (ustalenie związku przyczynowego zgodnie z zasadą ekwiwalencji, stwierdzenie obiektywnej przypisywalności skutku)”.
Wśród błędów medycznych możemy wyróżnić
- błąd diagnostyczny (rozpoznania),
- błąd terapeutyczny (leczenia),
- błąd techniczny,
- błąd organizacyjny
Błąd diagnostyczny, czyli błąd polegający na niewłaściwej diagnozie, niewłaściwej ocenie stanu zdrowia pacjenta. Błąd ten może powstać na skutek nieprawidłowej analizy wyników badań pacjenta czy niewłaściwie przeprowadzonego wywiadu z chorym. Może to być niezapoznanie się z dokumentacją medyczną chorego, brak zlecenia specjalistycznych badań czy niewłaściwa ich interpretacja. Błąd na etapie diagnozy może skutkować wystąpieniem błędów na etapie leczenia. Wstępny etap, czyli postawienie właściwej diagnozy jest bowiem niezwykle ważne dla przyjęcia dalszego sposobu leczenia.
Błąd terapeutyczny, czyli błąd powstały już na etapie leczenia, może mieć charakter samodzielny, a więc wystąpić pomimo prawidłowo postawionej diagnozy albo być następstwem błędu diagnostycznego. Za przykład błędu terapeutycznego można podać niewłaściwe dobranie leków lub złe dawkowanie leków, nieprawidłowe przeprowadzenie zabiegu lekarskiego, pozostawienie pacjenta bez nadzoru po operacji, przeprowadzenie operacji pomimo istnienia przeciwwskazań lub nieprzeprowadzenie takiego zabiegu pomimo wystąpienia potrzeby, zastosowanie nieprawidłowego sposobu leczenia np. przestarzałej metody leczenia. Z błędem terapeutycznym możemy mieć do czynienia np. w sytuacji, gdy wyniki badań KTG oraz wywiad przeprowadzony z pacjentką wskazują na potrzebę ochrony życia płodu i przeprowadzenie cesarskiego cięcia, co jednak nie następuje, a w konsekwencji dziecko umiera.W kwestii tej wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 września 2010 r., sygn. akt V KK 34/10gdzie stwierdzono, że „Skoro ochrona życia dziecka nienarodzonego, zdolnego do życia poza organizmem matki, aktualizuje się także z chwilą zaistnienia medycznych wskazań do niezwłocznego zakończenia ciąży cesarskim cięciem, to obowiązek sprawowania tej ochrony przez lekarza rozpoczyna się w chwili wystąpienia zagrożenia płodu w stopniu uzasadniającym prawdopodobieństwo zaistnienia konieczności dokonania zabiegu, a więc w procesie diagnostycznym, i trwa do czasu ustania zagrożenia”.
Błąd techniczny jest to zaniedbanie, niepoprawne realizowanie decyzji lekarskich podjętych np. przez personel szpitala. Najczęściej ma miejsce przy skomplikowanych zabiegach wykonywanych przez zespół personelu medycznego. Może polegać np. na pomyleniu kończyn, które mają być zoperowane czy na pozostawieniu igły lub innego ciała obcego w ciele pacjenta.
Błąd organizacyjny dotyczy zazwyczaj złej logistyki w dużych placówkach medycznych, braku dostępu do właściwej diagnostyki czy sprzętu.
Błąd w sztuce lekarskiej a ryzyko powikłań.
Zdarzają się sytuacje, gdy pomimo prawidłowo przeprowadzonego zabiegu/operacji u pacjenta dochodzi do powikłań skutkujących znacznym pogorszeniem stanu zdrowia. W kwestii odpowiedzialności za wystąpienie powikłań wypowiedział się Sąd Apelacyjnyw Warszawie - I Wydział Cywilny w wyroku z dnia z dnia 17 lutego 2021 r. I ACa 440/20, gdzie stwierdzono, że „Od błędu medycznego jako odstępstwa od wzorca i zasad należytego postępowania z uwzględnieniem profesjonalnego charakteru działalności sprawcy szkody, należy odróżnić powikłanie, które stanowi określoną, niekiedy atypową reakcję pacjenta na prawidłowo podjęty i przeprowadzony zespół czynności leczniczych, a także tzw. niepowodzenie medyczne. Ryzyko powikłań, przy wyrażeniu zgody na zabieg, obciąża pacjenta”.
Także w wyroku z dnia 30 kwietnia 2021 r., sygn. akt IACa 631/20 Sąd Apelacyjny w Warszawie, I Wydział Cywilny stwierdził, że „Pojęciem dozwolonego ryzyka jest objęte również niepowodzenie medyczne (powikłanie). Nawet przy postępowaniu zgodnym z aktualną wiedzą medyczną i przy zachowaniu należytej staranności nie da się wykluczyć ryzyka powstania szkody. Dołożenie należytej staranności nie oznacza, iż do wystąpienia powikłań nie dojdzie, a przestrzeganie wszelkich reguł sztuki lekarskiej odnośnie zapobiegania wystąpienia powikłaniom oznacza zmniejszenie ryzyka ich pojawienia się, a nie ich całkowitą eliminację. Powikłanie jakie może pojawić się po przeprowadzeniu określonego zabiegu nie uchybia prawidłowości takiego leczenia. Leczenie zawsze wiąże się z ryzykiem wystąpienia określonych powikłań, a pacjent poinformowany o istniejącym ryzyku, wyrażając zgodę na leczenie, wyraża tym samym zgodę na ewentualne możliwe powikłania i wiążące się z nimi dolegliwości”.
Błąd w sztuce lekarskiej – metodyka prowadzenia postępowania karnego.
Postępowania karne dotyczące błędu w sztuce lekarskiej są bardzo skomplikowane. Dotyczą bowiem specjalistycznej materii, z którą ani prokurator prowadzący postępowanie przygotowawcze ani sąd prowadzący postępowanie sądowe nie mają do czynienia na co dzień. Dlatego też w tego typu sprawach niezwykle istotne znaczenie mają opinie biegłych, czyli innych medyków. Postępowania karne w tego rodzaju sprawach wszczynane sązazwyczaj na skutek pisemnego zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa złożonego przez pokrzywdzonego lub jego osoby najbliższe. Niezwykle istotne jest prawidłowe przygotowanie takiego zawiadomienia. Należy w nim opisać dokładnie stan faktyczny jak również zawrzeć wnioski dowodowe i odpowiednio je umotywować. Gdy zawiadomienie zostanie prawidłowo przygotowane mamy największe szanse na to, że prokuratura/policja zajmie się sprawą w sposób należyty, a postępowanie nie zakończy się odmową jego wszczęcia. Po złożeniu zawiadomienia, o ile postępowanie przygotowawcze zostanie wszczęte, następuje faza zbierania dowodów. Przesłuchiwani są świadkowie, zabezpieczana jest dokumentacja medyczna, a na samym końcu, po zebraniu materiału dowodowego powoływany jest biegły lub zespół biegłych, którzy oceniają zebrany materiał dowodowy i odpowiadają na pytania zadane przez prokuratora. Należy pamiętać, że pokrzywdzony, na etapie postępowania przygotowawczego (a więc wówczas, gdy sprawa toczy się jeszcze w prokuraturze) jest stroną i ma szerokie uprawnienia. Może występować samodzielnie lub być reprezentowany przez adwokata/radcę prawnego. Może aktywnie uczestniczyć w postępowaniu, a zatem składać wnioski dowodowe, uczestniczyć w czynnościach, zapoznawać się z zebranym materiałem, przedkładać dokumenty do sprawy czy zadawać pytania biegłym. Istotne jest zwłaszcza to ostatnie,albowiem to od opinii biegłych w dużej mierze zależy, czy zawiadomienie będzie miało dalszy bieg i sprawa skończy się w sądzie czy też postępowanie zostanie umorzone na etapie postępowania przygotowawczego, czyli jeszcze w prokuraturze. Postępowania dotyczące błędów medycznych są wszczynane i prowadzone pod kątem przestępstw z art. 160 kodeksu karnego (umyślne lub nieumyślne narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu) lub art. 155 kodeksu karnego (nieumyślne spowodowanie śmierci).
Tematyka błędów w sztuce lekarskiej jest niezwykle obszerna i skomplikowana. Powyższy artykuł porusza jednie najbardziej podstawowe kwestie.
W przypadku, gdy dotknęły Państwa problemy natury karnej, warto skontaktować się z adwokatem specjalizującym się w prowadzeniu spraw karnych. Doświadczony adwokat wytłumaczy Państwu w jakiej sytuacji się znaleźliście oraz jakie są możliwości rozwiązania problemów prawnych, z którymi się borykacie, a także w razie potrzeby będzie reprezentował Państwa interesy w trakcie całego procesu karnego.
W razie pytań lub wątpliwości związanych z powyższą tematyką, a także w sytuacji gdy potrzebujecie Państwo pomocy prawnej zapraszam do kontaktu. Specjalizuję się w prowadzeniu spraw karnych (obrona osób oskarżonych, reprezentacja osób pokrzywdzonych), spraw rodzinnych (rozwody, alimenty, kontakty z dziećmi, władza rodzicielska) oraz spraw gospodarczych (kredyty frankowe, sprawy o zapłatę). Zapraszam także do zapoznania się z innymi artykułami, związanymi z tematyką karną, rodzinną, gospodarczą (sprawy frankowe) umieszczonymi na mojej stronie internetowej.
Adwokat Tomasz Jaroszewicz
Kancelaria Adwokacka w Białymstoku
ul. Żurawia 35, 15-540 Białystok
tel. 883 933 850